Politechnika Białostocka wydała drugą część „Podróży po drewnianym Podlasiu”

 
 
– Część pierwsza „Podróży po drewnianym Podlasiu”, opracowana wraz ze studentami koła naukowego „mała ARCHITEKTURA”, opowiadała o kulturze i architekturze terenów powiatów bielsko-hajnowskich. Książka cieszyła się dużym zainteresowaniem ze strony różnych instytucji kultury, bibliotek oraz osób prywatnych, a także zdobyła nagrodę główną jako Projekt Roku i nagrodę specjalną w kategorii Human w ogólnopolskim konkursie StRuNa dla kół naukowych i organizacji studenckich, organizowanym pod patronatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Kontynuacja tej tematyki była więc dla mnie kwestią naturalną – mówi dr inż. arch. Magdalena Sulima z Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej, pomysłodawczyni i autorka „Podróży po drewnianym Podlasiu 2”.

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” to rodzaj ilustrowanego przewodnika, który oprowadza czytelnika po kulturze, zabytkach i tradycjach powiatu sokólskiego i okolic.

–Trasa, przez którą prowadzi, zorientowana jest na drewniane obiekty o istotnych walorach kulturowych, ukazujących specyfikę i unikatowość opisywanych miejsc. To charakterystyczne dla Sokólskich Wzgórz olbrzymy, czyli wiatraki, które do dzisiaj można spotkać w pasie pomiędzy Sokółką, Krynkami i Kuźnicą Białostocką, a także drewniana zabudowa domów z gankami i przeszklonymi werandami w okolicach Korycina i Suchowoli. To powrót, za sprawą przetrwałych tu dworów, do zakorzenionego w polskiej świadomości wzorca szlachcica-ziemianina, żyjącego w zgodzie z naturą. To także drewnale, czyli wielkopowierzchniowe malowidła autorstwa Arkadiusza Andrejkowa, wykonane na ścianach drewnianych domów i budynków gospodarczych – wylicza dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Na niewielkim terenie powiatu sokólskiego spotykają się cztery religie i cztery kultury. Dlatego na kartach „Podróży po drewnianym Podlasiu 2” znajdziemy opis pięknego kościoła św. Anny w Kamiennej Starej – najstarszego drewnianego kościoła na Podlasiu. Nie przegapimy też malowniczo wpisanych w wiejski krajobraz krzyży i kapliczek. Odwiedzimy prawosławne cerkwie, żydowskie domy modlitwy, a także przepełnione symboliką meczety i mizary we wsiach Bohoniki i Kruszyniany, gdzie po dziś dzień społeczność tatarska kultywuje swoją religię i tradycję.

W „Podróżach po drewnianym Podlasiu 2” znajdziemy również zachętę, by poznać niezwykłe osoby, które mieszkają i tworzą na tym obszarze.

– W procesie doświadczania wielokulturowości Podlasia niezwykle istotny jest także kontakt z żywym przekazem autochtonów, którzy na co dzień kultywują i akumulują dziedzictwo regionu – podkreśla dr inż. arch. Magdalena Sulima. – Dlatego zachęcam w książce do spotkań z żyjącymi na tych terenach lokalnymi twórcami i artystami. Na przykład z garncarzem z podlaskiego zagłębia gliny, który na swoim garncarskim kole lepi ładyszki, makutry, buńki, a także jednym z ostatnich czynnych kowali na Podlasiu. We wsi Zamczysk możemy poznać łyżkarza, a w Janowie tkaczki, które do dzisiaj tkają na krosnach przepiękne dwuosnowowe dywany.

Czytelnicy „Podróży” odkryją też florę i faunę Puszczy Knyszyńskiej oraz najciekawsze potrawy kuchni regionalnej: supraską babkę ziemniaczaną, sery korycińskie i orientalne, niezwykle sycące dania kuchni tatarskiej.

– Warto wspomnieć, że niektóre opisane w książce miejscowości są jeszcze nieodkryte przez turystów. To urokliwe wsie o ogromnym potencjale kulturowym: Sitawka, Łaźnie, Kamienna Stara, Łosośna Mała. Opisuję też miejsca bardziej rozpoznawalne, jak Bohoniki i Kruszyniany, Krynki, Korycin, Suchowolę, czy Supraśl. Każda z tych miejscowości to inne zagadnienie merytoryczne, związane z architekturą, religią, kulturą i przyrodą – podkreśla dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Przewodnik można odbierać w bardzo indywidualny sposób: czytać, przeglądać, wertować, przechodzić w kolejne miejsce, powracać, odkrywać treści w dowolnej kolejności. Każdy znajdzie tu coś interesującego i inspirującego.

Kierowana do odbiorcy w każdym wieku publikacja zaprasza na wspólną podróż po Podlasiu dzieci, rodziców i dziadków. Proponowane w niej podejście – wycieczki nastawionej na lokalność – pomaga w budowaniu poczucia tożsamości z kulturą regionu. Jest także formą promocji i ochrony dziedzictwa kulturowego naszego województwa.

– Tytułowe drewniane Podlasie to według mnie żywy organizm, z którym kontakt ma zachęcać i angażować do wędrówki po różnych zakamarkach tego zakątka Polski. Myślę, że w książce udało się pokazać, jak go w twórczy sposób odkrywać. Taki był główny cel publikacji, żeby pokazać, że dziedzictwo przodków nie jest nudne. Spojrzenie na lokalność w globalnym świecie, może mieć bowiem duże znaczenie poznawcze. Jednocześnie – na czym mi bardzo zależało – zwracam tu uwagę na aspekt przemijania i czasowej nietrwałości. Tym samym książka staje się głosem w dyskusji na temat ochrony dziedzictwa kulturowego Podlasia – mówi dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Publikację wyróżnia oryginalna i bogata oprawa graficzna, na którą składają się kolaże zdjęć, fotografii i rysunków. Autorka opracowała ilustracje we współpracy z Angeliną Juszkiewicz, Anną Kalicką i Kamilem Barszczewskim – absolwentkami i studentem Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. To członkowie studenckiego koła naukowego „mała ARCHITEKTURA”, które prowadzi wiele działań edukacyjno-kulturalnych promujących uroki architektury wschodniego Podlasia oraz działa na rzecz umacniania tożsamości lokalnej w małych i średnich miejscowościach. W 2020 roku koło zostało laureatem konkursu Narodowego Centrum Kultury „Odkryj swój skarb”.

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” łączą precyzję naukową z oryginalnym przekazywaniem wiedzy i funkcją przewodnika turystycznego. Dowodzą, że architektura, kultura i natura mogą służyć wszechstronnej edukacji.

– Książka pozwala na wgląd w kulturę wsi i małych miast, a przez to kształtuje świadomość społeczną w zakresie roli materialnych i duchowych śladów przeszłości w budowaniu naszej tożsamości. Jest ona wynikiem moich podróży po Podlasiu, badań terenowych, rozmów z mieszkańcami, lokalną społecznością, artystami, przewodnikami. Publikację poprzedziła też kwerenda biblioteczna – wylicza dr inż. arch. Magdalena Sulima. – Tutaj koniecznie muszę wspomnieć o panu Dżemilu Gembickim ze wsi Kruszyniany, czy Karolinie Radulskiej – tkaczce z Janowa.

Województwo podlaskie jest obszarem o niezwykłym bogactwie kultury materialnej i duchowej. Ze względu na swoje przygraniczne położenie było od wieków miejscem przenikania się elementów kultury materialnej i duchowej Wschodu i Zachodu. Oprócz Polaków, ziemie te zamieszkiwały różne narodowości, m.in. Białorusini, Ukraińcy, Litwini, Tatarzy, Żydzi, wędrowni Romowie. Ta mozaika kulturowo-etniczna znalazła swoje odzwierciedlenie w przetrwałych tutaj obiektach sakralnych różnych religii, miejscach kultu, a także w tradycjach, w obyczajowości, w języku oraz kuchni.

– Jednym z elementów, który wyróżnia Podlasie pośród innych obszarów naszego kraju, jest także budownictwo drewniane. Architektura drewniana jest tutaj bardzo szerokim pojęciem, które stanowi rodzaj czasowego continuum, zarówno w przestrzennym, ale również w duchowym aspekcie. Z jednej strony są to drewniane domy mieszkalne, obiekty sakralne, budynki gospodarcze, niekiedy układy przestrzenne całych miejscowości, a z drugiej – związana z nimi kultura niematerialna, która jest przejawem silnej tożsamości lokalnej społeczności, ze swoim miejscem zamieszkania, ziemią i korzeniami. Mam tu na myśli legendy, zwyczaje, wierzenia, folklor słowny i muzyczny. Wszystkie te czynniki są zapisane w formach przestrzennych. Pokazują one jak szerokie i wielowymiarowe jest zagadnienie architektury drewnianej na Podlasiu, która na przestrzeni lat stała się swoistym wykładnikiem krajobrazu kulturowego, a zarazem niepodważalnym dowodem na istnienie ducha tego miejsca – mówi dr inż. arch. Magdalena Sulima.

Słowa autorki „Podróży po drewnianym Podlasiu” potwierdza mgr inż. arch. Michał Czerwiński z renomowanej pracowni WXCA, współtwórca projektu Pawilonu Polski na EXPO 2020 w Dubaju, a jednocześnie absolwent Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Opowiadając o idei obiektu, architekt podkreślał, że nawiązał do bogatej tradycji budownictwa drewnianego w Polsce, silnie zaznaczonej na Podlasiu.

Czytaj: Jak powstawał polski pawilon na Expo? Michał Czerwiński – absolwent Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej

Projektowanie budynków z drewna w XXI wieku to ważny element kształcenia studentów Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Podczas studiów uczą się oni czerpać inspirację z historycznych technik i konstrukcji budowlanych, korzystać z uroku i ciepła, które daje drewno, a także odkrywać na nowo jego walory.

– Ci młodzi projektanci rozumieją potrzebę czasów i to właśnie oni będą w przyszłości kształtować architekturę – mówił dr hab. inż. arch. Jarosław Szewczyk, prof. PB z Pracowni Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej.

Czytaj: Dr hab. inż. arch. Jarosław Szewczyk, prof. PB: Drewnianą architekturę przyszłości będą kształtować architekci z Politechniki Białostockiej

Wydział Architektury Politechniki Białostockiej, we współpracy z firmami Unibep oraz Danwood – liczącymi się w Europie producentami budynków mieszkalnych z drewna – organizuje ogólnopolski konkurs, promujący najlepsze studenckie prace dyplomowe pokazujące wykorzystanie drewna.

Dr hab. inż. arch. Aleksander Asanowicz, prof. PB, dziekan Wydziału Architektury PB oraz przewodniczący jury konkursu „Drewno w Architekturze” uzasadniając ideę i temat konkursu powiedział: Malowniczy pejzaż Podlasia stworzyła drewniana architektura. Drewniany był przedwojenny Białystok, a Bielsk Podlaski już w XVI wieku opisywano jako „drzewiany”… Gdzie więc, jak nie tu, ma odbyć się konkurs architektoniczny, w którym walorem jest wykorzystanie drewna?

W tym kontekście obie części „Podróży po drewnianym Podlasiu” są próbą ochrony spuścizny kulturowej regionu.

– Wraz ze starszym pokoleniem odchodzi w zapomnienie kultura duchowa i materialna Podlasia. Może się okazać, że żyjący na terenach wiejskich mieszkańcy, są ostatnim pokoleniem pamiętającym fakty i reprezentującym autentyczną kulturę wsi, która dla przyszłego pokolenia będzie jedynie anachroniczna. Żeby się tak nie stało, należy ją zachować za wszelką cenę. Jedną z nadrzędnych kwestii w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego jest edukacja od najmłodszych lat, zarówno formalna, jak i nieformalna. Wszelkie działania, które dostrzegają w dziedzictwie czynnik przyszłościowy i pokazują, jak umiejętnie czerpać z naszej przeszłości, stanowią gwarancję jego ochrony – podkreśla dr inż. arch. Magdalena Sulima.

„Podróże po drewnianym Podlasiu 2” wydała Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, przy wsparciu finansowym Politechniki Białostockiej i Marszałka Województwa Podlaskiego. Publikacja jest dostępna w formie PDF na stronie Oficyny Wydawniczej Politechniki Białostockiej. Zapraszamy do pobrania!

Zachęcamy do lektury!

Rozmawiała Agnieszka Sakowicz-Stasiulewicz

Opracowała: (mr)