Tętno Ziemi. Pierwszy doktorat w dziedzinie sztuki w Politechnice Białostockiej

Tętno Ziemi – instalacja performatywna

W swojej pracy doktorskiej „Tętno Ziemi, Dźwiękowy obiekt performatywny jako rozwinięcie refleksji wokół land artu” Jaroslav Daveiko z Kolegium Wileńskiego na Litwie bada, czy ciało ludzkie, dzięki interaktywnym mediom, może stać się integralną częścią dzieła sztuki. Rozważaniom teoretycznym doktoranta Politechniki Białostockiej towarzyszy wielkoformatowy projekt performatywny „Tętno Ziemi”.

– Moja praca pozwala zrozumieć jak ważna jest planeta Ziemia. To nie jest tylko podłoże po którym stąpamy, ale też istotna część naszej egzystencji – wyjaśnia dr Jaroslav Daveiko. – Gdy ziemia zaczyna wibrować rytmem serca człowieka, który współdziała z instalacją – odkrywa jej sens!

„Tętno Ziemi” łączy nowoczesną technologię ze sztuką. Widz odbiera ją wszystkimi zmysłami, ponieważ obiekt intryguje go dźwiękiem, wibracją oraz materią.

Instalacja zbudowana jest z pionowej ramy oraz poziomej płyty stalowej. Całość osadzona jest na fundamencie, w którym umieszczona została ziemia z rodzinnych stron autora. Technologicznie projekt wzbogaca system czujników biometrycznych, głośników niskotonowych i przetworników. Platforma mierzy tętno osoby stojącej na jej powierzchni i zamienia je w wibracje przekazywane Ziemi. W ten sposób obiekt staje się częścią krajobrazu aktywowanego przez człowieka i technologię.
 

Wileńskie konotacje i współpraca autora z Politechniką Białostocką

Jaroslav Daveiko, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie (2008), jest pracownikiem Kolegium Wileńskiego, autorem licznych instalacji multimedialnych i obiektów interaktywnych. Daveiko od lat jest zafascynowany nurtem land artu, który przenosi sztukę z galerii do naturalnego krajobrazu, tworzy instalacje multimedialne, które angażując odbiorców wnoszą nową jakość w kontakcie człowieka z naturą. Z Wydziałem Architektury Politechniki Białostockiej współpracuje od przeszło 15 lat.

Jak podkreśla artysta, to właśnie doskonałe relacje z uczelnią, przesądziły o wyborze Politechniki Białostockiej jako miejsca obrony pracy doktorskiej:

– Jestem wileńskim Polakiem i podtrzymywanie polskości jest dla mnie bardzo ważne – mówi Jaroslav Daveiko. – Z Politechniką Białostocką wiążą mnie wieloletnie kontakty i aktywna współpraca z pracownikami Wydziału Architektury. Wspólnie zrealizowaliśmy wiele międzynarodowych projektów, w tym seminaria i wystawy w nurcie land artu, który jest mi szczególnie bliski.

Instalacja „Tętno Ziemi” została osadzona na ziemi zebranej na rodzinnych przedmieściach Wilna. Jak mówi artysta, ma to symbolicznie połączyć Ziemię i serce, aby widz „odczuł, że nie jest ona tylko tłem, ale ważną częścią naszej egzystencji”. Instalacja po krótkiej ekspozycji na kampusie Politechniki Białostockiej zostanie przeniesiona do Wilna.

Historyczny doktorat w dziedzinie sztuki

Praca doktorska Jaroslava Daveiko opisuje refleksje „nad możliwością zmysłowego doświadczania rytmu Ziemi poprzez media interaktywne” oraz bada, w jaki sposób ciało człowieka może stać się integralną częścią dzieła sztuki. Autor dysertacji analizuje m.in. rytm Ziemi, symbolikę bicia serca, cielesność w sztuce oraz relacje człowieka z krajobrazem.

– To praca, która doskonale wpisuje się w trendy światowe oraz w innowacyjny sposób czerpie z kilku nurtów – podkreśla prof. dr hab. Jarosław Perszko, Dyrektor Instytutu Sztuki na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej. – To przede wszystkim obiekt przestrzeni publicznej w nurcie land artu, którego odbiór jest pogłębiony o aspekt osobisty twórcy, co moim zdaniem sprawia, że praca staje się niezwykle cenna i wartościowa. Jaroslav Daveiko podjął temat relacji człowieka z naturą i ujął go w perfekcyjną formę.

Publiczna obrona rozprawy doktorskiej Jaroslava Daveiko odbyła się 21 listopada 2025 r. Postępowanie przeprowadziła Rada Naukowa Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej. Praca powstała pod opieką promotora prof. dr hab. Jarosława Perszko (Wydział Architektury Politechniki Białostockiej) oraz promotora pomocniczego dr. hab. Tomasza Sobisza, prof. ASP (Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku).

Recenzentami rozprawy byli dr hab. Małgorzata Dorota Kręcka-Rozenkranz, prof. ASP (ASP w Gdańsku), prof. dr hab. Kamil Kuskowski (Akademia Sztuki w Szczecinie), prof. dr hab. Ryszard Zygmunt Ługowski (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie).

W opinii recenzentów instalacja artystyczna „Tętno Ziemi”, której działanie wyłania się „wyłącznie w akcie uczestnictwa”, wytwarza intymną więź między ciałem odbiorcy a środowiskiem naturalnym, czyniąc ziemię aktywnym medium komunikacji.

To pierwsza, historyczna obrona rozprawy doktorskiej w dziedzinie sztuki, dyscyplinie sztuki plastyczne i konserwacja dzieł sztuki w Politechnice Białostockiej, a także realne potwierdzenie uprawnień uczelni do kształcenia kadry naukowej w nowym, artystycznym wymiarze. Politechnika Białostocka posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora i stopnia doktora habilitowanego w 10 dyscyplinach naukowych, należących do nauk inżynieryjno-technicznych, nauk rolniczych, sztuki oraz nauk społecznych.

Autor: Monika Rokicka

Czytaj więcej:

Dokumentacja przewodów doktorskich na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej 

Baza wiedzy Politechniki Białostockiej. Tętno ziemi. Dźwiękowy obiekt performatywny jako rozwinięcie refleksji wokół land artu. Abstract

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z publicznej obrony rozprawy doktorskiej Jaroslava Daveiko w Politechnice Białostockiej w dn. 21 listopada 2025 r.