Politechnika Białostocka utworzy Bio4Future – Podlaskie Centrum Ochrony Różnorodności Grzybów i Roślin

Spotkamy je na całej planecie. W wodach, na lądach. Na skórze, na suficie w łazience, w ogrodzie za domem. Są w aromatycznym placku ze śliwkami, jaki wczoraj upiekła nasza babcia. Rosną w lesie. Możemy je jeść (choć niektóre tylko raz). Zapewniają ciągły obieg pierwiastków, które są niezbędne do życia. Niektóre wspomagają leczenie raka. A my wciąż niewiele wiemy o 90% z nich.

Gdyby ich zabrakło?

Alternatywą dla czarnego scenariusza są działania naukowców z Politechniki Białostockiej. W Instytucie Nauk Leśnych Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku rozpoczął się projekt BIO4FUTURE.  Jednym z jego zadań jest stworzenie banku żywych kultur grzybów.

– Dzięki temu możliwe będzie w przyszłości odtworzenie populacji gatunków roślin i grzybów w przypadku ich wyginięcia w stanie naturalnym – wyjaśnia dr Ewa Zapora z Instytutu Nauk Leśnych Politechniki Białostockiej. Odpowiednio zarządzając i przygotowując m.in. grzybnie, chcemy zachować te gatunki, które są najcenniejsze. Pojawiają się w środowisku dość rzadko, więc to ostatnia chwila, żeby zacząć działać. I za kilka, kilkadziesiąt, może za kilkaset lat z tych kultur grzybowych w każdej chwili będzie można, kolokwialnie, wyhodować tego grzyba.

Fungal Culture Collection powstanie po raz pierwszy. Dotychczas funkcjonował wyłącznie Fungi Extract Bank® – Bank Ekstraktów z Grzybów, który liczy już ponad 15 tys. okazów. Naukowcy stworzą też Polowy Bank Zagrożonych Gatunków Roślin.

– W Kopnej Górze jest wydzielony obszar, w którym przywracane są rzadkie rośliny – tłumaczy dr Zapora. – Chcemy to bardziej rozwinąć, aby efekt działania banku terenowego był jak najlepszy i obejmował jak najwięcej gatunków potencjalnie zagrożonych roślin.

BIO4FUTURE to także Polowy Bank Różnorodności Florystycznej Regionu Podlaskiego. Zgromadzi zestawy gatunków roślin, charakterystycznych i typowych dla województwa podlaskiego. – To będzie takie oczko w głowie. Można powiedzieć – bank roślin podlaskich – mówi dr Zapora. Badacze z Instytutu Nauk Leśnych rozbudują również istniejące Herbarium, czyli kolekcję roślin naczyniowych.

–  W naszym Instytucie mamy fantastycznego briologa, czyli specjalistę od mszaków, mgr inż. Daniela Skowrona. Jego zadaniem będzie włączenie do naszego Herbarium kolekcji mszaków, która liczy już ponad trzy tysiące okazów  – podkreśla kierowniczka zespołu badaczy.

BIO4FUTURE to też popularyzacja informacji o bogactwie przyrodniczym naszego regionu. Dlatego powstanie specjalna strona internetowa, na której znajdziemy najważniejsze informacje. Eksperci stworzą też dwujęzyczną monografię.

–  Wydamy dwa tomy: o grzybach, które rozkładają martwe drewno, czyli grzybach poliporoidalnych i drugi tom o grzybach wyglądających jak nalot na drzewach, czyli korticioidalnych. Oba będą autorstwa naszych mykologów, czyli Marka Wołkowickiego i dr. Eugena Yurchenko – zapowiada dr Zapora.

Powstanie również coś, czego w naszym regionie dotychczas nie było – Podlaska Czerwona Lista Roślin.

– To będzie takie opracowanie monografii dotyczącej roślin, które mają różne statusy, np. zagrożonych wyginięciem, mających mniejszy lub większy stopień ochrony – mówi naukowczyni.

W projekcie biorą udział pracownicy Instytutu Nauk Leśnych: dr Ewa Zapora (kierownik zadania BIO4FUTURE), dr Dan Wołkowycki (kierownik działań w zakresie: „Rośliny”), Marek Wołkowycki (kierownik działań w zakresie: „Grzyby”) oraz dr Eugene Yurchenko. To oni już wkrótce zaproszą nas na sezonowe wystawy fotografii przyrodniczej, filmy naukowo-edukacyjne, warsztaty terenowe i laboratoryjne, otwarte dla każdego zainteresowanego.

 – Chcemy pokazywać całemu społeczeństwu, że warto chronić przyrodę i warto chronić różnorodność grzybów i roślin – podsumowuje dr Zapora.

Instytut Nauk Leśnych Wydziału Budownictwa i Ochrony Środowiska Politechniki Białostockiej ma Centrum Naukowo – Badawcze w Hajnówce. Mieści się ono „o krok” od Puszczy Białowieskiej – reliktu nizinnych krajobrazów leśnych. Kształci m.in. inżynierów i magistrów leśnictwa. Można tu też studiować inżynierię rolno-spożywczą i leśną czy ochrony środowiska.

BIO4FUTURE jest częścią projektu „Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz funkcji ekosystemów na terenie województwa podlaskiego”. Oprócz Politechniki Białostockiej, w której strategię wpisane są działania zrównoważonego rozwoju „Moja Zielona Politechnika”, zaangażowane są też inne instytucje naukowe i przyrodnicze regionu.

Na cały projekt Zarząd Województwa przeznaczył łącznie ponad 44 mln zł z programu Fundusze Europejskie dla Podlaskiego 2021-2027. Politechnika Białostocka z tej puli otrzyma niemal 3,5 mln zł. Program realizowany będzie do 31.08.2028 r.

(oprac. kk)