Politechnika Białostocka utworzy BIO4FUTURE – Podlaskie Centrum Ochrony Różnorodności Grzybów i Roślin
03-09-2025
Realizacja zadania „BIO4FUTURE – Podlaskie Centrum Ochrony Różnorodności Grzybów i Roślin” przez Wydział Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej przyczyni się do ochrony podlaskich roślin i grzybów oraz upowszechni wiedzę o unikalnej przyrodzie regionu. To część projektu strategicznego Województwa Podlaskiego o łącznej wartości ponad 44 mln zł.
Spotkamy je na całej planecie. Rosną w lesie. Możemy je jeść (choć niektóre tylko raz). Zapewniają ciągły obieg pierwiastków, które są niezbędne do życia. A my wciąż niewiele wiemy. 90% gatunków grzybów jest jeszcze nieznanych nauce.
Gdyby ich zabrakło?
Alternatywą dla czarnego scenariusza są działania naukowców z Politechniki Białostockiej. W Instytucie Nauk Leśnych Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku rozpoczęła się realizacja zadania BIO4FUTURE. Jednym z jego celów jest stworzenie banku żywych kultur grzybów.
– Dzięki temu możliwe będzie w przyszłości odtworzenie populacji gatunków grzybów w przypadku ich wyginięcia w stanie naturalnym – wyjaśnia dr Ewa Zapora z Instytutu Nauk Leśnych Politechniki Białostockiej. Odpowiednio zarządzając i przygotowując m.in. grzybni, chcemy zachować te gatunki, które są najcenniejsze. Pojawiają się w środowisku dość rzadko, więc to ostatnia chwila, żeby zacząć działać. I za kilka, kilkadziesiąt, może za kilkaset lat z tych kultur grzybowych w każdej chwili będzie można, kolokwialnie mówiąc, wyhodować tego grzyba.
BIO4FUTURE – unikalne kolekcje roślin i banki grzybów
Fungal Culture Collection powstanie po raz pierwszy. Dotychczas funkcjonowały wyłącznie Fungarium Politechniki Białostockiej, liczące ponad 15 tys. okazów oraz Fungi Extract Bank® – Bank Ekstraktów z Grzybów, liczący kilkaset ekstraktów. Są one podstawą badań realizowanych przez naukowców z natureTECH Centrum Badań Produktów Naturalnych Politechniki Białostockiej. W ramach realizacji zadania naukowcy stworzą też polowy bank zagrożonych gatunków roślin.
– W Kopnej Górze w ramach dotychczasowej współpracy naukowców Instytutu Nauk Leśnych z Parkiem Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej oraz Nadleśnictwem Supraśl wydzielono obszar, w którym prowadzone były już projekty związane z przywracaniem rzadkich i zagrożonych wyginięciem roślin – tłumaczy dr Zapora. – Chcemy to bardziej rozwinąć, aby efekt działania banku terenowego był jak najlepszy i obejmował jak najwięcej gatunków potencjalnie zagrożonych roślin.
BIO4FUTURE to także polowy bank różnorodności florystycznej regionu podlaskiego. Zgromadzi zestawy gatunków roślin, charakterystycznych i typowych dla województwa podlaskiego.
– To będzie takie oczko w głowie. Można powiedzieć – bank roślin podlaskich – mówi dr Zapora. Badacze z Instytutu Nauk Leśnych rozbudują również istniejące Herbarium, czyli kolekcję zielnikową roślin naczyniowych, wpisaną do międzynarodowej bazy Index Herbariorum (akronim: BLS).
– W naszym Instytucie mamy briologa, czyli specjalistę od mszaków, mgr inż. Daniela Skowrona. Jego zadaniem będzie m.in. digitalizacja kolekcji mszaków, która liczy już ponad trzy tysiące okazów – podkreśla kierowniczka zespołu badaczy.
BIO4FUTURE to też popularyzacja informacji o bogactwie przyrodniczym naszego regionu. Dlatego powstanie specjalna strona internetowa, na której znajdziemy najważniejsze informacje. Eksperci stworzą też dwujęzyczną monografię.
– Wydamy dwa tomy „Fungi of Podlaskie”: o grzybach, które rozkładają martwe drewno: poliporoidalnych i korticioidalnych. Oba będą autorstwa naszych mykologów, czyli Marka Wołkowickiego i dr. Eugena Yurchenko – zapowiada dr Zapora.
W projekcie biorą udział pracownicy Instytutu Nauk Leśnych: dr Ewa Zapora (kierownik zadania BIO4FUTURE), dr Dan Wołkowycki (kierownik działań w zakresie: „Rośliny”), Marek Wołkowycki (kierownik działań w zakresie: „Grzyby”), dr Eugene Yurchenko oraz specjaliści naukowo-techniczni na co dzień realizujący działania w Centrum Naukowo-Badawczym w Hajnówce. To oni już wkrótce zaproszą nas na sezonowe wystawy fotografii przyrodniczej, filmy naukowo-edukacyjne, warsztaty terenowe i laboratoryjne, otwarte dla każdego zainteresowanego.
– Chcemy pokazywać całemu społeczeństwu, że warto chronić przyrodę i warto chronić różnorodność podlaskich gatunków grzybów i roślin – podsumowuje dr Zapora.
Centrum Naukowo-Badawcze w Hajnówce
To miejsce realizacji wielu dotychczasowych projektów naukowców z Instytutu Nauk Leśnych Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej. Mieści się ono „o krok” od Puszczy Białowieskiej – reliktu nizinnych krajobrazów leśnych.
BIO4FUTURE jest częścią projektu „Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz funkcji ekosystemów na terenie województwa podlaskiego”. Oprócz Politechniki Białostockiej, w której strategię wpisane są działania zrównoważonego rozwoju „Moja Zielona Politechnika”, zaangażowane są też inne instytucje naukowe i przyrodnicze regionu.
Na cały projekt Zarząd Województwa przeznaczył łącznie ponad 44 mln zł z programu Fundusze Europejskie dla Podlaskiego 2021-2027. Politechnika Białostocka z tej puli otrzyma niemal 3,5 mln zł. Program realizowany będzie do 31.08.2028 r.
(oprac. kk)
