Jubileusz 45-lecia pracy naukowo-dydaktycznej prof. Jana Ryszarda Dąbrowskiego

Prof. dr hab. inż. Jan R. Dąbrowski jest wieloletnim pracownikiem Politechniki Białostockiej, uczonym cieszącym się wysokim autorytetem w krajowym i międzynarodowym środowisku naukowym. Zajmuje się badaniami z zakresu tribologii (badania nad tarciem, zużywaniem oraz smarowaniem zespołów ruchomych maszyn) oraz inżynierii materiałowej. W tym obszarze ma nie tylko znaczące osiągnięcia, ale także status charyzmatycznego lidera i twórcy szkoły naukowej inżynierii biomedycznej na Wydziale Mechanicznym Politechniki Białostockiej.

O swojej dyscyplinie naukowej, inżynierii biomedycznej, zwykł mówić, że chyba jak żadna inna służy człowiekowi: wspomaga leczenie, rehabilitację, dochodzenie do zdrowia.

– Pamiętam, że widziałem łzy radości u pacjentów, którym udało się pomóc. Nasz zespół z Wydziału Mechanicznego wyspecjalizował się na przykład w produkcji gorsetów ortopedycznych typu Cheneau i byliśmy w tym zakresie wiodącym ośrodkiem w kraju. Za taki gorset dziękowała nam ze łzami w oczach matka 13-letniej dziewczynki, u której po roku pracy udało się cofnąć poważne skrzywienie boczne kręgosłupa. Dlatego jestem szczęściarzem, że udało mi się w tym obszarze inżynierii biomedycznej pracować – wspomina prof. Jan Ryszard Dąbrowski.

Profesor Jan R. Dąbrowski pochodzi z Wysokiego Mazowieckiego. Studia wyższe rozpoczął w 1970 roku na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej, a kontynuował w Moskiewskim Chemiczno-Technologicznym Instytucie im. D.I. Mendelejewa. Już w trakcie studiów zainteresował się tribologią – nauką o tarciu i procesach towarzyszących, zwłaszcza w obszarze badań zjawisk kontaktowych z udziałem substancji smarowych. Rozpoczął wtedy intensywne badania oddziaływań fizykochemicznych składników smarów z powierzchniami metalicznymi podczas tarcia. W tym celu zbudował oryginalne stanowisko badawcze do oceny reaktywności chemicznej dodatków smarowych, tzw. „hot wire test”. Przeprowadzone badania umożliwiły mu przygotowanie rozprawy doktorskiej pt. „Badanie reaktywności chemicznej wybranej grupy dodatków uszlachetniających oleje smarowe”. Na jej podstawie uzyskał w 1980 roku w Politechnice Wrocławskiej stopień doktora nauk technicznych, a jego badania wniosły znaczący wkład w poznanie mechanizmów oddziaływań składników smarów z powierzchniami metalicznymi podczas tarcia, w szczególności tworzenia warstewek reakcyjnych i modyfikacji fizykochemicznej tych powierzchni. Stopień doktora habilitowanego nauk technicznych w dyscyplinie technologia chemiczna uzyskał w 1989 roku. Swoje zainteresowania naukowe w obszarze biotribologii rozwijał podczas staży naukowych w Niemczech. W tym czasie jego kolejnym zawodowym „hobby” stała się inżynieria biomedyczna z ukierunkowaniem na rozwój biomateriałów implantacyjnych i badania biotribologiczne. Tytuł profesora nauk technicznych uzyskał z rąk prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej w 2005 roku.

Profesor Jan R. Dąbrowski rozwijał pionierskie w skali kraju, nowe kierunki badawcze, dotyczące w szczególności implantacyjnych stopów tytanu, badań substytutów płynów biologicznych, zwłaszcza cieczy synowialnej oraz śliny i trwałości eksploatacyjnej elementów protetyki stomatologicznej. Jest autorem i współautorem blisko 300 publikacji naukowych, w tym: monografii, artykułów w renomowanych, międzynarodowych czasopismach oraz referatów na konferencjach krajowych i zagranicznych. Wspierał rozwój naukowy pracowników Politechniki Białostockiej przyczyniając się do promocji wielu doktoratów i habilitacji. Badania biologicznych układów tribologicznych – zwłaszcza w obrębie stawów i układu stomatognatycznego, biomateriałów implantacyjnych, biodegradowalnych tworzyw sztucznych i kompozytów oraz substytutów śliny i cieczy synowialnej rozwijał także w ramach licznych grantów prowadzonych na przełomie lat, wspieranych dofinansowaniami ze środków Komitetu badań Naukowych, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Związany od 1992 roku z Wydziałem Mechanicznym Politechniki Białostockiej prof. Jan R. Dąbrowski rozpoczął tu tworzenie własnego zaplecza naukowego i dydaktycznego, wykazując kreatywną i owocną aktywność w obszarze organizacyjnym nauki i dydaktyki. W 1993 roku objął funkcję kierownika Katedry Materiałoznawstwa na Wydziale Mechanicznym PB. Rozpoczął wtedy przygotowania do uruchomienia nowej, pionierskiej w skali kraju specjalności „Inżynieria Ortopedyczna i Protetyczna” na kierunku Mechanika i Budowa Maszyn. Kształcenie w tej specjalności, przy znaczącym wsparciu ze strony Akademii Medycznej w Białymstoku, rozpoczęło się od roku akademickiego 1994/95. Następnymi etapami tej działalności była specjalność „biomedycyna”, a jej zwieńczeniem uruchomienie kierunku „Inżynieria Biomedyczna” (od roku 2015) oraz powołanie Instytutu Inżynierii Biomedycznej.

Pełnił odpowiedzialne funkcje w strukturach Uczelni i Wydziału. Będąc członkiem Senatu PB, kierował pracami Komisji Współpracy Międzynarodowej (2002-05). W latach 2006-2009 był kierownikiem Katedry Inżynierii Materiałowej i Technologii Maszyn, Zakładu Inżynierii Materiałowej i Biomedycznej (2009-11), a następnie Katedry Inżynierii Materiałowej i Biomedycznej (2011-18).

Za swoją działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną otrzymał liczne nagrody Rektora PB oraz wyróżnienie od Rektora Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, za współpracę naukową z UMB. Został odznaczony: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1999), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2003), Złotym Medalem za Długoletnią Służbę (2010).

W 2019 roku Profesor Jan Ryszard Dąbrowski otrzymał tytuł Honorowego Profesora Politechniki Białostockiej. Było to jedenaste takie wyróżnienie przyznane w historii uczelni.

(oprac. mr)