Laboratorium Techniki Wysokich Napięć im. prof. Andrzeja W. Sowy działa na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej

Prof. Andrzej Witold Sowa urodził się 6 września 1951 r. w Warszawie, tam też przechodził kolejne etapy ścieżki edukacyjnej i kariery naukowej. Ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, uzyskując tytuł magistra inżyniera w dziedzinie elektrotechniki o specjalności automatyka. Na Politechnice Warszawskiej uzyskał również stopnie doktora nauk technicznych i doktora habilitowanego (odpowiednio w latach 1979 i 1992). Jednak swoją karierę zawodową, dydaktyczną i życiową drogę związał z Białymstokiem i Politechniką Białostocką, gdzie przepracował blisko 35 lat. Od 1992 r. pełnił funkcję kierownika Zakładu Aparatury Elektronicznej, przemianowanego następnie na Katedrę Telekomunikacji i Aparatury Elektronicznej [1].

Zainteresowania zawodowe prof. Sowy koncentrowały się początkowo wokół opracowań analitycznych i badań laboratoryjno-terenowych dotyczących oddziaływania szybkozmiennych impulsów elektromagnetycznych na złożone systemy elektroniczne. Prowadził badania terenowe, laboratoryjne i teoretyczne, których celem było opracowanie zasad wyznaczania rozpływu prądów piorunowych w urządzeniach piorunochronnych i przewodzących elementach obiektów budowlanych. Pod kierownictwem prof. Sowy zostały przeprowadzone nowatorskie badania zagrożeń piorunowych w obiektach telekomunikacyjnych. Po rozpoczęciu pracy na Politechnice Białostockiej Jego praca naukowa skupiała się głównie na zagadnieniach ochrony odgromowej obiektów budowlanych, ochrony przepięciowej urządzeń i systemów elektronicznych, kompatybilności elektromagnetycznej oraz wysokonapięciowej techniki pomiarowej [1].

Prof. Sowa podejmował działania owocujące praktyczną realizacją wyników badań naukowych. Kierował zespołem, który zaprojektował i zbudował prototypy serii generatorów udarów napięciowych, prądowych i napięciowo-prądowych o różnych parametrach, wykorzystywanych m.in. w Instytucie Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów we Wrocławiu, Wojskowym Instytucie Łączności, Instytucie Telekomunikacji i Akustyki Politechniki Wrocławskiej. Był autorem szeregu badań i ekspertyz technicznych dotyczących określenia zagrożeń piorunowych i opracowania kompleksowych rozwiązań ochrony m.in. w zakładach energetycznych, obiektach gazociągu tranzytowego, stacjach bazowych telefonii komórkowej i obiektach radionadawczych [1].

Prof. Sowa i jego dokonania znane były nie tylko w Polsce, ale również w świecie. Był uznanym autorytetem w dziedzinie ochrony odgromowej obiektów budowlanych, ochrony systemów elektronicznych przed narażeniami piorunowymi oraz w obszarze kompatybilności elektromagnetycznej – badań odporności urządzeń na działanie impulsowych pól elektromagnetycznych. Osiągnięcia naukowe prof. Sowy są imponujące: patenty, autorstwo i współautorstwo monografii, podręczników i setek artykułów naukowych, liczne wystąpienia na konferencjach krajowych i międzynarodowych oraz cytowania w krajowych i międzynarodowych czasopismach. Aktywnie działał w instytucjach i stowarzyszeniach naukowych w kraju i za granicą. Był członkiem komitetów naukowych i programowych wielu konferencji. Pod kierownictwem prof. Sowy działał stworzony przez Niego kilkuosobowy, rozpoznawalny w świecie zespół naukowy, zajmujący się prowadzeniem analiz numerycznych oraz badań terenowych i laboratoryjnych w dziedzinie ochrony odgromowej obiektów budowlanych, ograniczania zagrożeń stwarzanych przez przepięcia występujące w instalacjach elektrycznych i obwodach sygnałowych, ochroną istot żywych przed zagrożeniami stwarzanymi przez rozpływający się prąd piorunowy oraz kompatybilnością elektromagnetyczną urządzeń systemów elektrycznych i elektronicznych [1].

Nie sposób nie wspomnieć tu o sukcesach dydaktycznych – zaangażowaniu w tworzenie i modernizację procesu dydaktycznego na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej, opracowaniu programu wykładów, tworzeniu nowych i modernizacji istniejących laboratoriów dydaktycznych, promotorstwie blisko 200 prac dyplomowych.

Rok przed śmiercią, 24 października 2012 r., prof. Sowa uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, co było ukoronowaniem wieloletniej kariery naukowej.

Autorzy: dr. inż. Jarosław Wiater , dr inż. Marek Garbaruk

Laboratorium Techniki Wysokich Napięć im. prof. Sowy – infrastruktura badawcza

W czasie pełnienia przez prof. Sowę funkcji kierownika Katedry Telekomunikacji i Aparatury Elektronicznej na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej powstało i dynamicznie rozwijało się Laboratorium Techniki Wysokich Napięć.

Stanowiska badawcze i specjalistyczna aparatura pomiarowa

• Mobilne stanowisko badawcze do badania odporności na wyładowania piorunowe (fot. 5)
  • maksymalny prąd wyładowczy 200 kA, 10/350 µs, 120 kV
  • możliwość synchronizacji udaru z siecią AC 230 V, 50 Hz
  • możliwość rekonfiguracji generatora do pracy z udarem 8/20 µs
  • prowadzenie badań w warunkach poligonowych z prądem 50 kA, 10/350 µs
• Generator udaru napięciowo-prądowego 1,2/50 – 8/20 µs, Umax = 10 kV, In = 5 kA, EFT/Burst (fot.1)
• Generator prądu impulsowego 8/20 µs, In = 60 kA
• Generator udarów prądowych 10/350 μs, Iimp = 100 kA (fot. 2)
• Generator udarów prądowych oscylacyjnych GUP-100, In = 100 kA (fot. 3)
• Generator udaru napięciowego 1,2/50 µs, Umax = 400 kV
• Generator udaru napięciowego 10/700 µs, Umax = 37 kV
• Źródło wysokiego napięcia zmiennego o Umax = 350 kV (transformator probierczy TP-350)
• Oscyloskopy o paśmie do 2 GHz,
• Cewki Rogowskiego do pomiaru prądów udarowych od 30 A do 300 kA,
• Sondy wysokonapięciowe o napięciu znamionowym do 40 kV
• Generatory wyładowań elektrostatycznych ESD do 16,5 kV

Oferta usługowo-badawcza

Badania stosowane

• Badania wytrzymałości urządzeń elektrycznych i elektronicznych na przepięcia (surge)
• Badania wytrzymałości urządzeń elektrycznych i elektronicznych narażonych na skutki przepływu prądu piorunowego
• Badania propagacji udarów piorunowych w instalacjach elektrycznych
• Badanie oddziaływania impulsowych pól elektromagnetycznych (LEMP) na instalacje i aparaturę
• Badania symulacyjne zagrożeń piorunowych urządzeń i systemów elektronicznych w obiektach budowlanych,
  w stacjach elektroenergetycznych, w obiektach przemysłowych oraz tele- i radiokomunikacyjnych
• Badania wytrzymałości elementów konstrukcyjnych na skutki przepływu prądu udarowego o wartości szczytowej do 200 kA

Pomiary, diagnostyka, ekspertyzy

• Rejestracja przepięć w instalacjach elektrycznych oraz w obwodach sygnałowych
• Dobór rozwiązań urządzeń piorunochronnych i systemów ograniczania przepięć w instalacjach elektrycznych i obwodach sygnałowych
• Pomiary pól elektromagnetycznych oraz ochrona urządzeń przed ich oddziaływaniem, ekranowanie
• Generacja prądów piorunowych w warunkach laboratoryjnych i poligonowych (generator mobilny)
• Badania wytrzymałości elementów urządzeń piorunochronnych na przepływ prądu piorunowego
• Badania ograniczników przepięć w obwodach niskiego napięcia
• Testowanie odporności udarowej urządzeń elektrycznych i elektronicznych
• Prace eksperckie w zakresie ochrony odgromowej i przed przepięciami

Szkolenia i warsztaty

• Szkolenia z zakresu ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej
• Szkolenia z zakresu ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej w strefach zagrożonych wybuchem
• Warsztaty z zakresu przeciwdziałania skutkom bezpośrednich i pośrednich wyładowań piorunowych oraz przepięć, powodujących uszkodzenia lub nieprawidłowe działanie urządzeń i systemów