Ograniczamy ślad środowiskowy – rozmowa z dr. hab. inż. Maciejem Zajkowskim, prof. PB

Jednym z celów strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju „Moja Zielona Politechnika” jest ślad środowiskowy. Jego ograniczenie będzie możliwe dzięki wprowadzeniu rozwiązań w zakresie racjonalnej gospodarki energią, wodą oraz odpadami.

Jak zamierzamy wykorzystać odnawialne źródła energii? Zwiększyć efektywność energetyczną infrastruktury Uczelni? Kompensować ślad węglowy? Prowadzić recykling wody i odpadów? O tym wszystkim rozmawiamy z dr. hab. inż. Maciejem Zajkowskim, prof. PB z Wydziału Elektrycznego, który jest koordynatorem działań w obszarze śladu środowiskowego.

Jakie „zielone” działania podejmuje Politechnika Białostocka w ramach strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju?

Ślad środowiskowy jest jednym z głównych celów „Mojej Zielonej Politechniki”, czyli programu, który ma za zadanie zrealizować siedemnaście celów Organizacji Narodów Zjednoczonych z 2015 roku. W ramach tego celu chcemy zająć się trzema obszarami. Pierwszy z nich dotyczy optymalizacji efektywności energetycznej i udziału energii odnawialnej, kolejny to racjonalna gospodarka wodą i odpadami. Trzeci obszar zakłada zmniejszenie śladu węglowego.

Politechnika Białostocka korzysta już z infrastruktury związanej z odnawialnymi źródłami energii, niemniej jednak zasób tych rozwiązań jest naprawdę niewielki, jeżeli chodzi o możliwości i potencjał Uczelni. Zużywamy rocznie średnio około 5 MWh (megawatogodzin) energii elektrycznej, a więc tyle, co małe miasteczko. Wdrożenie na terenie kampusu rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii, w tym fotowoltaiki, wiąże się z koniecznością zbudowania instalacji, które powinny zapewnić energię potrzebną na pokrycie naszego zapotrzebowania.

W ramach projektu „Moja Zielona Politechnika” przeprowadziliśmy wstępne badania i udało nam się w zespole składającym się z ekspertów z kilku różnych wydziałów naszej Uczelni, ocenić możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Możliwości pokrycia zapotrzebowania energetycznego w przypadku fotowoltaiki oceniliśmy prawie na 70%. Co ważne, przy okazji instalacji odnawialnych źródeł energii, możemy zredukować emisję dwutlenku węgla o prawie 2200 ton rocznie! Jest to niebagatelna ilość, którą można porównać do działalności dużego zakładu przemysłowego. Jest więc nad czym pracować.

Uczelnia ma doświadczenie, wiedzę i infrastrukturę związaną z odnawialnymi źródłami energii. Jak zamierza wykorzystać swój potencjał w tej kwestii?

W związku z realizacją działań dotyczących instalacji odnawialnych źródeł energii planujemy rozbudować, a tak naprawdę – zbudować nowe moce na terenie całego kampusu, zarówno przy ulicy Wiejskiej, jak i w Hajnówce. Chcemy powołać klaster, który będzie wiązał możliwości produkcji energii w różnych obszarach kampusu Politechniki Białostockiej.

Oprócz fotowoltaiki, która służy nam do generowania energii elektrycznej, możemy również wykorzystać pompy ciepła. Politechnika posiada w tym zakresie instalacje pilotażowe i są one obecnie w użytku, choć ich potencjał w stosunku do zapotrzebowania, jest znikomy. Dlatego postanowiliśmy zrealizować w przyszłości kilka, czy nawet kilkanaście takich instalacji, które w sposób efektywny będą wspierać produkcję energii cieplnej na potrzeby pomieszczeń dydaktycznych, administracyjnych, czy też na potrzeby akademików.

Te dwa główne źródła odnawialnej energii będą rozpatrywane jako kluczowe w kontekście Zielonej Politechniki Białostockiej. Co prawda na terenie kampusu znajdują się elektrownie wiatrowe, ale nie dostarczają dużej ilości energii. Jeśli chodzi o duże turbiny wiatrowe, nie możemy ich zainstalować w zwartej przestrzeni miejskiej ze względu na hałas, który emitują. Problemem jest też potężna konstrukcja tych urządzeń oraz ich obsługa techniczna.

Bywa cenniejsza niż złoto – woda. Jak zamierzamy ograniczyć jej zużycie?

Poza kwestią efektywności energetycznej w ramach „Mojej Zielonej Politechniki” analizujemy też temat recyklingu wody, który jest istotny w kontekście śladu środowiskowego. Znamy rozwiązania, które pozwolą nam w sposób racjonalny gospodarować zasobami wody. Zidentyfikowaliśmy w zespole ekspertów źródła nadmiernego zużycia wody, a także te obszary i miejsca, gdzie mogą wystąpić niekontrolowane wycieki wody. To wymaga podjęcia kroków związanych przede wszystkim z monitoringiem, a co za tym idzie – olicznikowaniem i weryfikowaniem zużycia tego cennego surowca.

Ważnym elementem na obszarze kampusu Politechniki Białostockiej jest możliwość pozyskiwania wody z opadów. Darmową wodę można wykorzystać m.in. do podlewania roślin, czy ogólnie do działań typowo technicznych.

Gospodarowanie wodą to nie tylko instalacje i urządzenia ograniczające jej zużycie, to także nasza świadomość. Dlatego tak ważne jest informowanie, by oszczędzać wodę. Wszyscy o tym wiemy, ale chcemy iść o krok dalej. Planujemy opracować aplikacje internetowe, które będą pozwalały na śledzenie działań dotyczących energii elektrycznej i cieplnej, zużycia wody, ale również kwestii związanych z odpadami, którymi zajmujemy się w ramach strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju. W tym obszarze zidentyfikowaliśmy kluczowy problem. Jest nim brak centralnego punktu zbiórki odpadów, przede wszystkim tych, które mogą być poddane recyklingowi. Jesteśmy zobligowani, by dokonywać segregacji odpadów i choć staramy się to robić, to musimy zintensyfikować nasze działania, zwłaszcza w ograniczaniu odpadów zmieszanych. Warto nadmienić, że powołaliśmy w Politechnice pełnomocnika do spraw recyklingu i odpadów. Zostały również opracowane dokumenty programowe dotyczące tej problematyki. Podejmujemy szereg aktywności, ale mamy jeszcze wiele do zrobienia.

Czy zielone zarządzanie to nasza przyszłość?

Wszyscy odczuwamy skutki zmian klimatycznych, nie jesteśmy w stanie sobie z nimi dziś poradzić, ale możemy robić małe kroki, by niwelować negatywny wpływ, jaki wywieramy na środowisko naturalne. Jednym z takich kroków jest zielone, a więc mądre zarządzanie, w ramach którego staramy się przewidywać pewne działania w obszarach dydaktyki, nauki, badań. To także aktywności związane z algorytmami pracy, czy to służb technicznych, czy to administracji, ale również planowania wydatków i pozyskiwania funduszy na zakup mediów. Planujemy pewne kroki wyprzedzające, które będą w małym stopniu ingerowały w środowisko i klimat, a jednocześnie będą wpisywały się w działania globalne i lokalne.

Możemy być dobrym przykładem stosowania rozwiązań proekologicznych w naszym regionie. Rezultaty naszej aktywności w tej kwestii mogą być z powodzeniem wykorzystane na gruncie programów operacyjnych woj. podlaskiego. Działania w ramach programu „Moja Zielona Politechnika” są bowiem spójne z transformacją energetyczną europejską i nowym zielonym ładem. Będziemy się chętnie dzielić efektami naszych prac i badań. Zmiany klimatyczne są nie do zatrzymania, możemy je jedynie spowolnić. I do tego dążymy na płaszczyźnie dydaktyki, nauki, zarządzania oraz energetyki. To jest cel działań związanych z realizacją projektu „Moja Zielona Politechnika”.

Dziękujemy za rozmowę.

(mz)

Zachęcamy do obejrzenia filmu z udziałem dr. hab. inż. Macieja Zajkowskiego, prof. PB z Wydziału Elektrycznego:

Galeria zdjęć – dr hab. inż. Maciej Zajkowski, prof. PB – koordynator działań w obszarze śladu środowiskowego w ramach „Moja Zielona Politechnika: