Szersze uczestnictwo i wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej

Program Horyzont Europa będzie zachęcał do większego uczestnictwa, zmniejszał lukę w zakresie badań naukowych i innowacji oraz wzmacniał Europejską Przestrzeń Badawczą za pomocą komponentu Szersze uczestnictwo i wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej (Widening participation and strengthening the European Research Area). Dzieli się on na dwa obszary:

Zapewnianie szerszego uczestnictwa i rozpowszechnianie doskonałości;
Zreformowanie i usprawnienie europejskiego systemu badań naukowych i innowacji.

Istotą tego komponentu jest pełne wykorzystanie potencjału naukowego Europy oraz zadbanie o to, by korzyści z gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach były szeroko rozpowszechnione we wszystkich krajach naszego kontynentu. Jest to istotne, ponieważ nierównomierny poziom doskonałości naukowej poszczególnych krajów hamuje rozwój Unii Europejskiej na drodze do pozycji światowego lidera w dziedzinie badań i innowacji. Instrumenty finansowe, które Komisja Europejska przewiduje w obszarze Zapewnianie szerszego uczestnictwa i upowszechnianie doskonałości mają za zadanie przeciwdziałać dalszemu pogłębianiu się tych nierówności.

Środki finansowe przeznaczone są przede wszystkim na rozwój doskonałości naukowej instytucji naukowo-badawczych oraz małych i średnich przedsiębiorstw, które swoją działalność opierają na pracach badawczo-rozwojowych. Do dyspozycji wnioskodawców dostępnych będzie szereg instrumentów finansowych, m.in. w ramach konkursów Teaming, ERA Chairs, Twinning, COST, oraz nowych Excellence Initiatives czy Brain Circulations. Działania wspierające rozwój i współpracę europejskich ośrodków doskonałości przyczynią się do wzmocnienia Europejskiej Przestrzeni Badawczej (European Research Area – ERA).

Kluczowe dla obszaru Zapewnianie szerszego uczestnictwa i upowszechnianie doskonałości będą następujące działania:

Teaming – ma na celu utworzenie nowych (lub istotną modernizację istniejących) Centrów Doskonałości, mających siedzibę w państwach członkowskich/regionach, które są określone jako mniej rozwinięte w zakresie badań i innowacji poprzez mechanizm łączenia sił (Teaming) z wiodącymi instytucjami badawczymi w Europie (lub konsorcjum takich instytucji), a także krajowymi lub regionalnymi władzami, agencjami do spraw badań na poziomie krajowym lub regionalnym, co będzie miało istotne znaczenie w tych partnerstwach. Wnioskodawcy muszą przedstawić długoterminową strategię w dziedzinie nauki i innowacji określającą przyszłość Centrum Doskonałości oraz podkreślić wyraźny związek ze Strategią Inteligentnej Specjalizacji. Zainteresowane strony będą mogły wypracowywać nowe modele współpracy i rozwoju, w tym ustanawianie sieci naukowych, klastrów badawczych i otwarcie dostępu do nowych rynków. Doskonałość naukowa pozwoli na poszukiwanie konkurencyjnych źródeł finansowania na arenie międzynarodowej, a docelowo pozwoli na poprawę mierzalnych wskaźników intensywności badań naukowych, działań innowacyjnych, wzmocnienia strategii, tworzenia wartości i zwiększenia potencjału innowacyjnego państw uczestniczących.
Twinning – ma na celu znaczne wzmocnienie w określonej dziedzinie badań rozwijającej się instytucji poprzez utworzenie powiązań z co najmniej dwiema instytucjami, które w tym obszarze mają wiodącą pozycję na poziomie międzynarodowym. Będzie to rodzaj współpracy sieciowej w oparciu o przedstawioną strategię naukową dla intensyfikacji i stymulowania zdolności doskonałości naukowej i innowacyjnej w określonej dziedzinie badań przy wykorzystaniu doskonałości naukowej partnerów zaangażowanych w realizację projektu w schemacie Twinning. Pożądane będzie odniesienie do krajowych lub regionalnych Strategii Inteligentnej Specjalizacji.
ERA Chairs – ustanowienie katedr Europejskiej Przestrzeni Badawczej ma na celu wsparcie uniwersytetów oraz innych instytucji badawczych o wyraźnym potencjale doskonałości badawczej dla umożliwienia im przyciągania i utrzymania wysokiej jakości zasobów ludzkich oraz wdrożenia zmian strukturalnych niezbędnych do osiągnięcia trwałej doskonałości. Stanowiska ERA Chairs powinni obejmować wybitni badacze w wybranej dziedzinie badań, którzy powołają zespół, aby pomóc organizacji badawczej znacząco poprawić rezultaty badawcze i być bardziej skuteczną w pozyskiwaniu finansowania. Pozwoli to na uwolnienie ich potencjału i stworzenie lepszych warunków prowadzenia badań i działań innowacyjnych w Europejskiej Przestrzeni Badawczej, a także na istotny wpływ na rozwój regionu.
COST – jest międzyrządową strukturą założoną w Europie w 1971 roku w celu wspierania współpracy między naukowcami z całej Europy. Obecnie jest integralną częścią Unii Innowacji i Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Ma przyczynić się do realizacji strategii Europa 2020 i kluczowej inicjatywy Unia Innowacji. W programie Horyzont 2020, COST rozszerzy swoją gamę tradycyjnych instrumentów współpracy o zestaw nowych narzędzi mających na celu zapewnienie wsparcia strukturalnego dla Europejskiej Przestrzeni Badawczej, poszerzenia bazy badawczej w Europie, a także wspierania współpracy naukowo-technicznej z innymi krajami. COST przyczyni się do wspierania integracyjnej polityki badań i innowacji poprzez połączenie „pockets of excellence”, które nie są jeszcze w pełni zintegrowane z badaniami na poziomie europejskim i światowym.
NCP Network – tworzenie transnarodowej sieci krajowych punktów kontaktowych oraz zwiększanie jej zdolności administracyjnych i operacyjnych, tak aby doskonaliły swoje możliwości w zakresie wspierania potencjalnych uczestników celu szczegółowego Upowszechnianie doskonałości i zapewnienie szerszego uczestnictwa programu Horyzont Europa.

Szczegółowe regulaminy poszczególnych konkursów zostaną opublikowane w najbliższym programie pracy najprawdopodobniej na wiosnę 2021 r.